Bij blazige koeien is er sprake van een kransvormig ontaarde eierstok.

Bij koeien met vruchtbaarheidsproblemen treft men soms een ovarium aan met meerdere kleine cystes. Er is dan sprake van een ontaard ovarium. Een ovarium namelijk waarbij sprake is van het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS ). De follikels in de eierstokken van een koe met PCOS groeien zeer onregelmatig en de ova rijpen niet goed af. Hierdoor wordt de ovulatie verstoord (oligo-ovulatie, of anovulatie) en de cyclus van de koe raakt daardoor in de war. Koeien waarbij sprake is van PCOS worden in de volksmond meestal blazige koeien genoemd. Het ontaarde ovarium is doorgaans ook groter dan het normaliter hoort te zijn en het voelt daarbij aan als een krans van kralen. Door dit gegeven zal men als inseminator op het spoor kunnen komen van de oorzaak van het onderhavige vruchtbaarheidsprobleem bij de koe. Een van de typerende symptomen die bij dit syndroom kunnen worden waargenomen, is vervetting. Het gewicht van een koe met PCOS kan fors toenemen.

Het polycysteus-ovariumsyndroom kan ook aan de basis liggen van het merkwaardige verschijnsel dat de tochtigheidscyclus van koeien soms erg onregelmatig blijkt te zijn geworden. In uitzonderingsgevallen komt er namelijk bij koeien met PCOS wel een follikel tot ontwikkeling. Maar door een tekort aan follikelstimulerend hormoon (FSH) duurt dat proces langer dan normaal het geval is. Met als gevolg een oprekking van de tochtigheidscyclus. En ook hierdoor een kleinere kans op een succesvolle bevruchting van de koe.

Behalve relatief veel oestrogene hormonen worden er door het endrocriene systeem van de koe normaliter ook, relatief kleine hoeveelheden, androgene hormonen geproduceerd. Maar bij koeien met ontaarde ovaria ten gevolge van het polycysteus ovariumsyndroom, is de productie van androgene hormonen buitenproportioneel toegenomen. Dat heeft een vermannelijking in het uiterlijk en het gedrag van de koe ten gevolge. Een situatie die vergelijkbaar is met de situatie die voorkomt bij de afwijking chronische nymphomanie. Het teveel aan androgenen wordt omgezet in oestrogenen. Met als gevolg het ontstaan van oestrogeen-dominantie.

Er bestaan drie belangrijke risicofactoren voor het ontstaan van het polycysteus-ovariumsyndroom. Namelijk de aanwezigheid van het metabool syndroom bij de koe, het voorkomen van insulineresistentie bij de koe en een overmaat van fosfor. Betere leefomstandigheden en een verbeterde voeding kunnen bijdragen aan het voorkomen van PCOS. De aanwezigheid van stress bij de koe is ook van invloed op het ontstaan van PCOS. De acute vorm van stress zorgt voor een verhoging van het gehalte aan adrenaline in het bloed van de koe en daarmee voor een verhoogde afgifte van insuline (hyperinsulinaemie). En de chronische vorm van stress zorgt voor een verhoging van het gehalte aan cortisol in het bloed van de koe en daarmee eveneens voor een verhoogde afgifte van insuline. Hyperinsulinaemie verhoogt de kans op het ontstaan van insulineresistentie. Bij melkkoeien is er met name een grote kans op stress als zij na afkalven relatief veel melk produceren en als zij tegelijkertijd nog moeten herstellen van de geboorte van het kalf. Bij koeien die in hun jeugd geen optimale opfok hebben gekregen, en bij koeien die tijdens de periode van droogstand geen aangepast rantsoen hebben mogen ontvangen, zullen deze problemen zich relatief vlug voordoen. De problematiek van de negatieve energie-balans speelt hierin ook een geduchte rol mee. Idealiter blijft de conditie van de koeien tijdens de droogstand zoveel mogelijk gelijk.

Koeien met PCOS die ondanks hun slechte bevruchtingskansen toch voor inseminatie worden aangeboden, blijken vaak weinig tot geen tochtslijm af te scheiden. Als men dit gegeven als veehouder gewaar wordt, moet men er sterk rekening mee houden dat de koe weleens niet echt goed tochtig zou kunnen zijn. Als inseminator heeft men regelmatig te maken met de situatie dat de te insemineren koe weinig tot geen tochtslijm afscheidt. Dit komt omdat men als inseminator regelmatig een inseminatie moet uitvoeren bij een koe die niet meer (of bijna niet meer) tochtig is. Zodat het ontbreken van (voldoende) afscheiding van tochtslijm een inseminator niet gemakkelijk zal doen attenderen op de aanwezigheid van een afwijking in de vruchtbaarheid van de koe. Bij een koe die behept is met het polycysteus-ovariumsyndroom blijkt vaak, door de onderhavige hormoonstoring, een vaginitis voor te komen. En die vaginitis uit zich dan vaak door de uitvloeiing uit de vulva van dikke pus. Soms blijkt de te insemineren koe verzet te bieden tegen het uitvoeren van de inseminatie, hetgeen onder andere kan blijken uit het heftig met het achterlijf heen en weer zwenken van de koe. Dat kan meerdere oorzaken hebben, maar de ervaring leert dat een dergelijke koe dan vaak niet echt tochtig is. Zoals dit ook bij koeien met PCOS het geval is. Als de passage van de cervix veel minder gemakkelijk uitgevoerd kan worden dan normaal het geval is bij een tochtige koe, zal ook dat gegeven hem doen attenderen op de aanwezigheid van een abnormale situatie. Bij het uitvoeren van een inseminatie bij pinken, waarbij normaliter nog geen sprake is geweest van enige uierontwikkeling, kan men als inseminator soms ook bemerken dat al de kwartieren van het uier van de pink iets zijn opgezwollen. Ze is dan aan het opuieren. Onder die omstandigheden zal een inseminator het nodig kunnen gaan achten om de ovaria van de te insemineren koe eerst eens te gaan palperen. Als dan niet alleen blijkt dat een van die ovaria duidelijk te groot is, maar bovendien dat dat ovarium aanvoelt als een kralenkrans, dan zal hij weten dat hij rekening moet houden met het feit dat er bij die koe sprake is van het polycysteus ovariumsyndroom. Het uitvoeren van een inseminatie bij een koe met PCOS is meestal niet zinvol. Wel is het zinvol om de veehouder te adviseren een consult van de dierenarts voor die betreffende koe aan te vragen.

Wilt u meer informatie over rundvee-inseminatie en de vruchtbaarheidsproblematiek? Klik dan HIER voor het openen van de site www.ybema.org